WIJK BIJ DUURSTEDE Geboren worden in een lichaam dat niet bij je past, het gebeurt vaker dan veel mensen denken. Verwarrend, want het duurt vaak jaren voordat je weet wat er precies aan de hand is. Voor mensen die zich niet thuisvoelen in hun vrouwelijke lichaam en besluiten als man verder door het leven te gaan is Stichting Transman. Voorzitter Jochem Verdonk vertelt waarom deze stichting nodig is en wat ze willen bereiken.

Stichting Transman heeft een missie. „Wij streven naar een geëmancipeerde samenleving waarin transmannen, maar ook hun partners en naasten op basis van gelijke rechten, gelijke plichten en gelijke kansen, volwaardig en vanzelfsprekend deelnemen,” begint Verdonk. „Dat doen we door handreikingen te bieden die de emancipatie en empowerment vergroten. Maar ook willen we duidelijk maken dat transmannen gewoon mannen zijn, al is onze achtergrond anders.”

Eind 2003 begon Verdonk zijn zoektocht. Het gevoel zich niet thuis te voelen in zijn lichaam heeft hij dan al jaren. Na een zoektocht op internet volgt een gesprek met een maatschappelijk werker die zijn vermoedens dat hij genderincongruent is bevestigt. „Er is in die jaren daarna veel veranderd,” vertelt Verdonk. „Informatie in het Nederlands was toen niet te vinden. Ik heb met veel mensen gesproken, heb informatie verzameld en heb de website Transman.nl opgezet. Het liep direct als een trein en werd de grootste nieuwssite op dit gebied in Nederland.” De ervaring van veel transmannen is dat veel mensen het niet begrijpen en het soms als schokkend ervaren. Volgens Verdonk is dat helemaal niet nodig. „We zijn vooral ook mensen, al is het voor ons niet vanzelfsprekend dat je, wat veel mensen wel hebben, je thuisvoelt in je lichaam. Daarom is het ook zo goed om met lotgenoten te praten, ervaringen uit te wisselen en samen dingen te ondernemen. Ook geven we graag voorlichting over transgender-zijn aan mensen die er meer over willen weten, of die het niet begrijpen. Ik heb liever dat vragen gewoon gesteld worden, dan kan ik  er een antwoord op geven.”

ERVARINGEN DELEN In 2009 organiseert Verdonk het allereerste weekend voor transmannen. Er werden workshops gegeven en ook partners waren welkom. Het werd een groot succes. „De belangstelling was zo groot dat ik het niet meer alleen kon, daarom heb ik in 2010 Stichtng Transman opgericht. We organiseerden ontmoetingen en activiteiten, zoals bijvoorbeeld een speciaal zwemuur voor transmannen. Zij voelen zich vaak niet op hun gemak in een zwembad, want in alleen badkleding word je erg geconfronteerd met je niet-passende lichaam. Of transmannen schamen zich voor de littekens van de borstoperatie. Hier kon iedereen zichzelf zijn en zelf bepalen hoe ze wilden zwemmen, of dat nu in een zwembroek, met of zonder binder of t-shirt of  een badpak is.” Het grote succes van Stichting Transman eist zijn tol en er ontstaat wrijving binnen het bestuur. Verdonk trekt zich hierdoor terug uit het bestuur, waarna Stichting Transman minder zichtbaar wordt. In 2018 pakt hij het weer op, want er bleek toch veel behoefte aan te zijn. Het plan was om door ontmoeting, voorlichting en het behartigen van belangen de stichting weer beter zichtbaar te maken. „Helaas hebben we pech gehad de afgelopen jaren. Door een burn-out en corona lukte het niet om de stichting volgens plan weer op de kaart te zetten. Gelukkig gaat het nu weer beter en kunnen we echt stappen maken. Dit jaar konden we weer een activiteit organiseren, een kampeerweekend eind augustus waar we elkaar kunnen ontmoeten en waar verschillende workshops worden gegeven. De belangstelling is overweldigend, de aanmeldingen blijven binnenstromen. Omdat we vorig jaar vanwege corona ons 10-jarig bestaan niet hebben kunnen vieren, willen we volgend jaar des te feestelijker stilstaan bij ons 12,5 jarig bestaan!”

De veel te lange wachttijden kosten mensenlevens.

ABSURDE WACHTTIJDEN Verdonk is van mening dat er nog heel veel beter kan. „De wachttijden voor een medische behandeling zijn al jarenlang absurd hoog. Door deze wachttijden zijn transgenders al snel 5 tot 10 jaar met hun medische behandeling bezig. Dat is ontwrichtend op zijn best, maar kost helaas ook mensenlevens. De behandeling begint met meerdere gesprekken met een psycholoog, die moet beoordelen of je trans genoeg bent om trans te mogen zijn. Nederland was ooit vernieuwend in de transzorg, maar inmiddels zijn onze protocollen achterhaald. Ook tijdens de behandeling moet het anders. Het zou maatwerk moeten zijn, maar is dat in de praktijk onvoldoende. Het komt zelfs voor dat vervolgoperaties al worden ingepland, zonder dat met de persoon is besproken of deze die bepaalde operatie wel wil. Verder ontbreekt informatie over mogelijkheden vaak, of de informatie is eenzijdig.

Een heel ander probleem is dat we merken dat er weinig kennis is over genderincongruentie bij professionals, zoals huisartsen en psychologen. Men kent de signalen die wijzen op transgender-zijn niet en duiden deze dus verkeerd. Vaak krijgen transgenders daardoor diagnoses als persoonlijkheidsstoornis of depressiviteit.

Verder kan de psychosociale ondersteuning veel beter. Want na een medische behandeling zie je er fysiek anders uit, maar als mens verander je natuurlijk niet opeens. Na het medische stuk moet je opnieuw je plek in de maatschappij vinden, maar hierbij krijg je geen begeleiding. En dán begint het eigenlijk pas! Want dan moet je zelf gaan uitzoeken wat voor man je wilt zijn. En je moet ook zelf ontdekken dat de maatschappij heel andere dingen verwacht van mannen dan van vrouwen.

Ook zoiets: ik heb er lang over gedaan om een goedlopend verhaal te maken van mijn opgroeien van klein meisje tot volwassen man. Want ik had geen idee wat ik met mijn verleden als ‘vrouw’ moest. Ik kon het niet vergeten en ik wilde het niet ontkennen, maar hoe dan? Inmiddels ligt dit ver achter me en ben ik tevreden over mezelf als mens en als man. Wat wel grappig is, is dat ik als man veel meer ruimte heb voor mijn zachte kant.”

Ze merken bij Stichting Transman dat de behoefte aan contact en informatie heel groot is. Het uitwisselen van ervaringen, elkaar tips en trucs geven, maar ook praten over je twijfels kan heel veel helpen. Niet alleen voor transmannen, maar ook voor partners is dit ingrijpend. „Ook voor hen is dat moeilijk. Ook zij krijgen te maken met grote vragen, zoals: wat verandert er? Wat zegt dat over mij? En over mijn seksuele voorkeur? Als mensen hier met elkaar over kunnen praten, dan kan de relatie vaak intact blijven. Het karakter telt zwaarder. Veel praten en elkaar ondersteunen helpt.”

Wat zou het mooi zijn als dat hokjesdenken verdwijnt. Wat maakt het uit wat er in mijn onderbroek zit.

ACCEPTATIE „Wat ook heel erg zou helpen, is dat mensen ons accepteren zoals we zijn,” gaat Verdonk verder. Hij verwijst naar de 14-jarige Frédérique die in Amstelveen door meerdere jongens werd mishandeld omdat deze niet wilde antwoorden op de vraag of deze een jongen of een meisje is. Frédérique antwoordde hierop: „Dat maakt toch niet uit, ik ben wie ik ben en jij mag zijn wie je wil zijn.” Verdonk: „Dat is precies waar het om gaat. In het leven zijn er voor velen twee zekerheden; je gaat dood en je bent man of vrouw. Wat zou het mooi zijn als dat hokjesdenken verdwijnt en iedereen gewoon mag zijn wie die wil zijn. Waarom wordt zo vaak gevraagd naar je geslacht. Wat maakt het uit wat er in mijn onderbroek zit.” Hij zou graag zien dat wordt gevraagd naar aanhef, zodat iedereen zelf kan bepalen hoe die aangesproken wil worden. Dat geldt ook voor vermelding in het paspoort, want dit is onnodige informatie. Voor identificatie kijkt men helemaal niet naar het geslacht!

Op www.transman.nl is veel informatie te vinden. „We geven veel praktische tips, maar ook zijn er ervaringsverhalen te vinden, ook van een partner. Het is belangrijk om te praten over genderidentiteit, zeker als je je niet happy voelt met je lichaam. Ik nodig dan ook iedereen uit om contact op te nemen met Stichting Transman als je met vragen zit. Je mag ook altijd bellen,” besluit Verdonk.

door Ali van Vemde

Dit artikel verscheen in het Wijks Nieuws op 9 augustus 2021. Overgenomen met toestemming van de journalist.