Tijdens het Kampeerweekend 2023 was er grote belangstelling voor de workshop ‘Alles over testosteron’ door Noah. Dit is een verslag van de belangrijkste punten uit deze workshop, zodat iedereen de informatie terug kan lezen.

Noah is klinisch chemicus (de scheikunde van de mens) en heeft zich voor zijn eigen transitie verdiept in testosteron. Dit verslag is een combinatie van zijn expertise en persoonlijke ervaringen, aangevuld met vragen en antwoorden vanuit de groep.

Chromosomen

Er zijn medische verklaringen voor transgender-zijn. Alles begint met onze ontwikkeling als baby in de baarmoeder. In aanleg ontwikkelt ieder embryo zich tot ‘vrouw’, totdat bij jongens het Y-chomosoom opdracht geeft om testosteron aan te maken. Als de testosteron aanslaat, ontwikkelt het embryo zich tot ‘man’.

Daar begint meteen de variatie al, want op dat moment kan het lichaam anders reageren op de hormonen dan het brein. Stel, het brein van een jongetje kan niets met die testosteron, maar het lijf wel. Het resultaat is een meisjesbrein in een jongenslichaam: een trans meisje wordt geboren!

In de baarmoeder

Trans mannen waren baby’s met XX-chromosomen. De verwachting was dus dat wij als ‘meisje’ geboren zouden worden. Dat kan toch anders lopen, want als embryo hebben we niet alleen te maken met onze genen. Onze omgeving speelt ook een belangrijke rol! In de baarmoeder worden we namelijk blootgesteld aan diverse hormonen en andere stofjes.

Je moeder kan tijdens de zwangerschap te maken hebben gehad met allerlei hormonale verstoringen. Sommige van deze verstoringen kunnen leiden tot een verhoogd testosteronniveau in de baarmoeder, waardoor jij als foetus meer testosteron te verwerken kreeg. Het ene embryo krijgt daar meer van mee dan het andere. Mogelijke oorzaken zijn bijvoorbeeld stress, diabetes, polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS: cysten aan de eierstokken) en bijnieraandoeningen.

Iets dergelijks gebeurt er als je in de baarmoeder een tweelingbroer had. Door hem is er meer testosteron in die baarmoeder dan als jij daar in je eentje rondzwom. Niemand in onze groep had een tweelingbroer, maar bedenk: er ontstaan veel vaker tweelingen dan er uiteindelijk geboren worden! Dankzij de huidige technieken komen we dat nu soms te weten.

Kortom, door hormonale omstandigheden in de baarmoeder zijn onze breinen mannelijk ontwikkeld, terwijl onze lichamen vrouwelijk zijn ontwikkeld. We zijn dus als trans jongen geboren – ook wist niemand dat op dat moment nog.

Puberteit

Tijdens de kindertijd gebeurt er hormonaal niet zoveel spannends. Maar dan komt de puberteit en gebeurt er in korte tijd heel veel. De meeste trans jongens ontwikkelen zich fysiek tot ‘gezonde pubermeiden’, met alle vrouwelijke hormonen en ontwikkelingen die daarbij horen. Opvallend: de meesten van ons zijn zelfs super vruchtbaar! Hoe kan dat?

Trans mannen hebben – net als cis vrouwen – hun eierstokken, hypofyse en vele andere regulatorsystemen in ons lichaam. Die systemen maken volgens de vrouwelijke DNA-code alles aan en trans mannen ontwikkelen zich dus fysiek als vrouw. Niet alleen ons lichaam, maar ook ons brein wordt blootgesteld aan oestrogeen, de bijkomende maandelijkse cyclussen, enzovoort. Dus ja, trans mannen weten hoe een vrouw zich kan voelen!

Maar hoe kan het dat cis vrouwen minder last lijken te hebben van de vrouwelijke cyclus? Ons brein is mannelijk en blijft dus een tekort voelen aan het hormoon testosteron. Daarom wordt ons brein extra gekweld door de hormoonschommelingen van de maandelijkse cyclus! Want ons brein is géén vrouw!!

Soorten testosteron

Als je met testosteron begint, zal de endocrinoloog (hormoonspecialist) meestal beginnen met een testosterongel, één keer per dag smeren. Zo kun je langzaam wennen aan de testosteron. Ook kan de endocrinoloog direct ingrijpen, mocht je niet goed op de testosteron reageren. Testosterongel wordt het best opgenomen door vet. Daarom is het advies de gel te smeren op buik, bovenbenen en/of armen en schouders.

Er zijn meerdere merken testosterongel verkrijgbaar: Androgel, Testavan, Testosteron creme en Tostran.

Na verloop van tijd kun je overstappen op injecties, als je dat wilt. (Niets moet! Alles kan. Doe dit altijd in overleg met je endocrinoloog.) Er zijn twee merken verkrijgbaar:

• Sustanon, een mix van 4 testosteronesters, van snelwerkend tot langwerkend. Deze moet je eens in de 2 à 3 weken injecteren. Nadeel: het geeft relatief grote hormoonschommelingen.
• Nebido, een langwerkend testosteronester, waarmee je 10 tot 13 weken uit de voeten kunt. Deze vorm geeft een even stabiele hormoonwaarde als de testosterongels. Nadeel: het is 4 ml en dat is veel in je bil!

Lichamelijke effecten

Als je met testosteron begint, dan gebeurt er veel. De eerste veranderingen voelen sommigen al binnen enkele dagen. De grootste veranderingen vinden plaats in de weken en maanden daarna. Maar het totale proces kost tijd en kan tot 5 jaar duren. Logisch, want de ‘gewone’ puberteit kost ook enkele jaren!

Fysiek begint het een en ander te ontwikkelen:

• haargroei (baardgroei, op armen en benen, buik, rug, in je neus en oren)
• lagere stem
• grotere clitoris
• spieropbouw
• hogere lichaamstemperatuur: je hebt het minder koud
• hogere hemoglobine (Hb): dit is nodig voor zuurstoftransport, dus je conditie wordt beter
• hogere hematocriet (Ht): je krijgt meer rode bloedcellen en dikker bloed, dus grotere kans op hart- en vaatproblemen

Hormonaal ga je de jongenspubertijd in:

• de geslachtshormonen gaan naar mannelijke waardes: eerst lage mannelijke waardes, later gemiddelde
• de menstruatie stopt: dit kan soms enkele weken, maanden tot zelfs een jaar duren
• je kunt puistjes / acne krijgen
• je kunt (tijdelijk) emotieschommelingen krijgen
• je kunt meer zweten of zweetaanvallen krijgen: sommigen ervaren overgangsklachten
• meer honger: de beruchte ‘testohonger’ en je gaat dus meer eten
• vaginale droogte
• kaalheid: zeker als dat in de familie voorkomt
• vet-herverdeling: het vet gaat van je heupen naar je buik, je gezicht wordt hoekiger

Psychische effecten

Testosteron heeft natuurlijk niet alleen effect op je lichaam, maar heeft ook invloed op je brein. Veel trans mannen vinden dit behoorlijk spannend, want we werden al gek van de vrouwelijke hormonen! Dan ga je er ook nog testosteron aan toevoegen. Wat kun je dan verwachten?!

Psychisch zul je merken dat testosteron zorgt voor een nieuwe hormoonhuishouding met een nieuw evenwicht. Het zal je rustiger maken, emotioneel stabieler, de chaos in je hoofd neemt af, maar het kan je soms ook wat uitgesprokener of depressiever maken. Je emoties lijken wat verder van je af te staan. En je assertiviteit neemt toe. (Dit laatste gebeurt ook bij vrouwen in de overgang: vanwege de daling van hun vrouwelijke hormonen.)

Net als dat de lichamelijke veranderingen tijd kosten, hebben ook je hersenen tijd nodig om te wennen aan de nieuwe situatie. Dit kan ook tot 5 jaar duren. Daarna merk je dat het stabiliseert, en je zal weer meer geestelijke stabiliteit ervaren.

Wat doet testosteron?

Testosteron is ons lusthormoon. Het zorgt voor een verhoogd libido, maar ook voor bot- en spieropbouw, vethuishouding, aanmaak van rode bloedcellen en nog meer. Oestrogeen wordt gemaakt uit testosteron en werkt als een tegenhanger op de vrouwencyclus. Daarom maken vrouwen ook een beetje testosteron aan: zodat ze oestrogeen kunnen maken.

Testosteron in ‘onze’ hoge dosering legt je oude (lage) testosteronproductie plat. Het vervangt je eigen hormoonhuishouding. Daarom worden je bloedwaarden bijgehouden: het niveau aan testosteron moet niet te laag zijn, maar ook niet te hoog. Te veel testosteron leidt tot diverse klachten, ongeacht je geslacht of gender. Een verhoogd risico op 'te dik' bloed wil je niet!

Bijna al je geslachtshormonen worden gemaakt uit cholesterol. Die waarde wordt dus ook meegenomen bij het bloedonderzoek.

Persoonlijk

Hoe snel komen de veranderingen door testosteron, bij welke waardes en hoe heftig? Word je een drifbal, een kale knikker of een puistenkop? Helaas zijn er geen regels voor hoe dit zal verlopen… Ieder mens is een uniek biochemisch wezen, met unieke lichamelijke eigenschappen en unieke genen. Ook je leefsituatie, je leefgewoonten en je omgeving spelen een rol. Kortom, ieder heeft hun eigen unieke verloop.

Toch kun je van sommige veranderingen wel een onderbouwde inschatting maken. Want als je in je eerste pubertijd puistjes had, dan kan dat een indicatie zijn voor deze pubertijd. En zit kaalheid in je familie? Dan is de kans groot dat jij ook kaal wordt.

Bijkomende aandoeningen

Als je een aandoening, chronische ziekte of handicap hebt, dan kan dat invloed hebben op de werking van hormonen. Want door die beperking kan je lichaam op een andere manier reageren op medicatie, en dus ook op hormonen.

Bij het Kampeerweekend waren meerdere mensen met het Ehlers-Danlos syndroom (EDS), een extreme vorm van hypermobiliteit. Als je EDS hebt, kan medicatie bij jou heel anders werken dan bij andere mensen. Het kan heftiger, korter of zelfs helemaal niet werken.

Iedereen anders

Het gesprek tijdens de workshop benadrukte wel hoe verschillend ieders lichaam werkt en dus hoe ieder mens weer anders reageert op verschillende testosteronopties. Daarom is het belangrijk dat jouw endocrinoloog maatwerk biedt: die moet inspelen op jouw wensen in jouw situatie met jouw lichaam. Dit kan alleen in samenspraak met jou, want jij bent de expert van jouw lichaam!

Vragen?

Heb je na het lezen van dit verslag nog vragen? Waar hij kan, wil Noah je vragen met alle plezier beantwoorden. Je kunt hem mailen op: noah@transman.nl.